O Uelfach

Start

Zofia Dzieniszewska - zapiski

Jestem ciekawa co s�dzicie o Elfach. Ja nie znosi�am. Kojarzy�y mi si� z ca�ym kiczowatym nurtem fantasy kt�rego nie znosz� jak zarazy. Stereotyp chudego, uchatego czego� z lasu, nie daj Bo�e w wykonaniu jakiego� gracza rpg (+5 do strzelania i cichego chodu). Og�lnie budzi�o to we mnie odruch wymiotny i z za�o�enia powie�� musia�am by� arcydzie�em, �ebym w niej elfa strawi�a.

Az przysz�a pora na Jonatana Stranga i Pana Norrela Sussan Clarke i jej Cz�owieka O W�osach Jak Puch Ostu. Potem dokopa�am si� do legend i mitologi brytyjskiej i walijskiej, oraz o Tim Lana. Lekko m�wi�c mnie zatka�o. Fearie (bo tak powinna chyba brzmie� nazwa tych stworze�) mnie oczarowa�y. One s� rzeczywi�cie z innej planety, no i s� z�e. Nie wiem czy w tym sensie czystego z�a nie s� bliskie Lucyferowi. Pi�kne, doskona�e i ca�kowicie poza kategoriami dobra i z�a.

A potem moja c�rka co roku ju� zbiera jarz�biny i robi z nich korale, kt�re musz� by� w ka�dym pokoju. Bo ju� wie, �e kiedy zjawi si� Elf to jarz�bina to niezawodny spos�b na zabicie go.

Notabene to co zrobi�a z mitem elfa kultura masowa i fantastyka to jest zgroza i horror. Ale c�. Zawsze mo�na pogrzeba� po mitach. O ile nas ta lytaratura nie zniech�ci na amen.

Och a co zrobi�a masowa kultura z wampira, to dopiero �miech na sali.
Z Bestii zrobi�a Pi�knego.
I ju� widz� - pojawia si� wampir w miejscowo�ci (oczywi�cie pi�kny szalenie) i nastoletnie bestyjki szturmem rzucaj� si� na niego i rozszarpuj� na strz�py...
:DDD
U Tolkiena w WP i S elfy s� mo�e odrobin� bardziej ludzkie ni� w mitologii brytyjskiej i walijskiej. I nie znalaz�am nigdzie informacji na temat jaki� specjalnych uszu. U Pratcheta to potwory. W cyklu Williamsona - obcy, ale znaj�cy wdzi�czno��, w grze Morrowind - s� r�wnie� d�ugowieczne, historia ich krain jest pe�na wojen, zdrad, okrucie�stw.
Te schematyczne elfy - to g��wnie rasy do wyboru dla gracza w DandD, postacie w cyklu Dragon Lance, w Warhammerze... i oczywi�cie w Hobbicie.
Niekoniecznie. Wampiry s� prowadzone bardzo konsekwentnie. O ile istnia�y w mitologii ju� wcze�niej to tak naprawd� „wyp�yn�y” w XIX wieku czyli w okresie kiedy seks stanowi� stref� zakazan�. Wampiry jako takie stanowi� stref� projekcji ukrytych pragnie� epoki. XIX wieczne mia�y bardzo du�o nawi�za� w�a�nie do strefy seksualnej ( nie wprost bo to ejst XIX w ale po�rednio w symbolice krwi i ekstazy). Wsp�czesna nastolatka ma seksu pod dostatkiem i nie jest to tabu wi�c XIX wieczny wamp jej nie zapokostowa�. Potrzebuje raczej przyja�ni i aseksualnego opiekuna o baranim spojrzeniu ( patrz Zmierzch).

Tak �e w przypadku Wampir�w jest tu bardzo czytelne lusterko spo�ecznych l�k�w i t�skonot. Prac� naukowa mo�na by pisa�, gdyby nie to, �e ju� takich jest sporo.

I ca�kiem sporo ksi��ek mo�e nie wsp�czesnych - ale opartych po prostu ksi��ek - a nie jak u elf�w odgrzebywanych mit�w z kt�rego�tam wieku ( Stocker, cykl opowiada� Pok�j na Wie�y - To�stoja i Gogola wampiry)

Ps. Tolkien mnie nie rusza. Mo�e ze wzgl�du na Legolasiasto pedalskie elfy. Pratcheta nie lubi� z za�o�enia. Nie bawi mnie.

Jestem ciekawa co s�dzicie o Elfach. Ja nie znosi�am. Kojarzy�y mi si� z ca�ym kiczowatym nurtem fantasy kt�rego nie znosz� jak zarazy.

Elfy s� �lepym zau�kiem ewolucji fantasy. To obrzydliwi hedoni�ci, sodomici i zoofile

O ile w wykonaniu Tolkiena przedstawiono ich ca�kiem sympatycznie, aczkolwiek irytuj�co, to po kilku latach grania w Warhammera oraz nieopatrzym przeczytaniu jakiej� ksi��ki miernego pisarzyny, kojarz� mi si� z czym� wyj�tkowo tandetnym. Le�ne elfy, mroczne elfy, �nie�ne elfy, wysokie elfy, niskie elfy, grube elfy, chude elfy... r�owe elfy itd.

BTW w dzisiejszych czasach elfki zapewne chodzi�yby w bia�ych kozaczkach i cz�sto korzysta�y z solarium

I ju� widz� - pojawia si� wampir w miejscowo�ci (oczywi�cie pi�kny szalenie) i nastoletnie bestyjki szturmem rzucaj� si� na niego i rozszarpuj� na strz�py...

Biedny ten wampir... ale co si� dziwi�, dzisiejsza m�odzie� jest bardzo agresywna.
Podejrzewam, �e ewolucja postaci elfa jest r�wnie uzasadniona zapotrzebowaniami spo�ecznymi co ewolucja wampira

Ja nic przeciwko ewolucji jako takiej nie mam, gdyby literatura mia�a przez ca�y czas tkwi� na stanowisku, �e "przedstawiamy elfy tak jak by�o w starych podaniach i kropka" to by�oby cokolwiek... og�upiaj�ce. Zreszt�, stereotyp elfa, kt�ry teraz tak ludzi irytuje (nadludzko m�dre, szlachetne i pi�kne uchate co� z lasu) te� ma zdaje si�, uzasadnienie w mitologii. Problem z takimi postaciami tkwi imho nie w tym, �e taki obraz elfa jest z gruntu z�y/nieciekawy tylko w tym, �e jest najbardziej popularny, a wi�c takich elf�w jest najwi�cej, a jak wiadomo, prawo g�osi, �e 90% wszystkiego to g... (nie b�d� si� wyra�a�

) Czyli najwi�cej kiepskich elfich postaci to w�a�nie ten podtyp. Ale ju� np. Tolkienowi podobne elfy wysz�y imho ca�kiem fajnie

Mnie generalnie wszystko jedno, czy elfy b�d� dobre czy z�e, moralne czy amoralne, zielone czy r�owe - byleby by�y ciekawymi, dobrze skonstruowanymi postaciami.

Elfy z "Jonathana Strange'a..." te� bardzo lubi�, one rzeczywi�cie s� inne, nie tyle z�e, co w�a�nie amoralne, ich spos�b my�lenia jest taki.... nieludzki i autorka �wietnie to pokaza�a. Niemniej, my�l�, �e gdyby nagle pisarze fantasy masowo zapragn�li pokazywa� elfy w ten w�a�nie spos�b, to wi�kszo�� tych postaci te� by�aby wkurzaj�co kiczowata - bo takie jest prawo statystyki.
Ewolucja wampira jest imho ciekawsza ( cho� obecny wizerunek r�wnie mizerny) poniewa� od mia� lata �wietno�ci na d�ugo przed powstaniem fantastyki jako gatunku. Ca�y romantyzm i powie�� gorycka tapla si� w micie wampira jak �abka w strumyku.

A uelfy siedzia�y sobie spokojnie w mitach - Tolkien wyci�gn�� je w do�� ...zmienionej formie ( zmiksowanej z germa�skimi b�stwami �wiat�a) a mi�o�nicy fantasy jeszcze to zmienili. I jest jak jest.

Elfy s� �lepym zau�kiem ewolucji fantasy. - chyba ka�da ewolucja fantasy w kocu prowadzi do takiego zau�ka. Ale to nie znaczy �e nie warto zagada� do �r�de� mitu.

Niemniej, my�l�, �e gdyby nagle pisarze fantasy masowo zapragn�li pokazywa� elfy w ten w�a�nie spos�b, to wi�kszo�� tych postaci te� by�aby wkurzaj�co kiczowata - bo takie jest prawo statystyki. - no niestety racja )-;

PS. Czy kto� ma po�yczy� Wampir. Biografia symboliczna. Marii Janion. Mia�am to kiedy� w �apce ale musia�am odda�. Na allegro kosztuje 60 z� )-; A jest to w �KF w bibliotece?
Mam wra�enie, �e "wampira" w bibliotece widzia�am, aczkolwiek mo�e to by� tylko wra�enie...
W takim razie szansa �e b�d� na sekcji wros�a do 101% (-;

Wampir. Biografia symboliczna. Marii Janion

Przera�aj�ca ksi��ka. My�la�am, �e b�d� si� musia�a po niej podda� jakiej� terapii. Odk�d przeczyta�am, �e oczy wampira s� motywem fallicznym, bo ma przeszywaj�ce spojrzenie, zastanawiam si� czy takiego podej�cia do �wiata nie nale�a�oby leczy�

Ale sama antologia jest ciekawa.
A czy nie jest tak, �e w starszej literaturze dlaczytelniczek zar�wno wampir jak i elf byli symbolami faceta zakazanego?
Wampir - jako z�y, kt�ry ze�re, elf - jako obcy cywilizacyjnie i rasowo.
Czy te wampajery ze Zmierzchu, to krzy��wka elfo-wampirowa? Nie wiem, nie czyta�am tego.
W ka�dym razie pierwszy wampir jakiego widzia�am na filmie o Drakuli by� �a�o�nie brzydki - taki garbaty, �ysy cz�owieczek z kiepskimi z�bami, przebywaj�cy w towarzystwie szczur�w.
Bidoczek, �le sko�czy�, bo go �adna baba przetrzyma�a zbyt d�ugo.
To co mia� wsp�lnego z elfami, to obco�� i d�ugowieczno��.
Nie kojarzy� si� z seksem, tylko z chorob�, chocia� pokona�a go "magia seksu".
Co do elf�w - to by�y zabawne ma�e istotki w ksi��kach o Piotrusiu Panie.
Ten facecik od Calineczki by� te� zdaje si� elfem.
Elfy du�e, w kt�rych mog� si� podkochiwa� nastolatki zaszczepi� w naszej kulturze w�a�nie Tolkien. S� oczywi�cie pi�kne i pozytywne - to co je ��czy z najstarszym Drakul� to d�ugowieczno��.
Tak si� zastanawiam, czy to nie d�ugowieczno�� w�a�nie, a nie tylko uroda powoduje, �e kobiety bywaj� zafascynowane elfami i wampirami.
Czy d�ugowieczno��-nie�miertelno�� jest sexy?
Obecnie te dwa rodzaje postaci si� jako� zrastaj� i tworz� hybryd�.
Pozwol� sobie zupe�nie si� nie zgodzi� z poprzedniczk�. Je�eli tak poszerzymy kryteria to w�a�ciwie wszystkie nienaturalne stworzenia mo�na doprowadzi� do wsp�lnego mianownika. A Elfy i Wampierze si� akurat moim zdaniem bardzo r�ni�. A jednoro�ce nie s� wyalienowane? A nie s� d�ugowieczne?

Mo�e powinnam pisa� tego posta po lekturze ca�ej Janion ( mam za sob� niestety tylko spore fragmenty) ale w razie czego co� zmodyfikuj�.

Wsp�lny mianownik to, �e oba stworzenia maj� pierwowz�r w do�� wczesnych mitologiach. I tu podobie�stwa si� ko�cz�.

Wampir wyrasta� sobie niezale�nie od s�owia�szczyzny, ba�kan�w, a ko�cz�c na podobnych motywach w do�� egzotycznych kulturach, to elfy s� wynalazkiem wysp brytyjskich ( plus zdaje si� Irlandii), Skandynawii, Niemiec i poniek�d mitologii Greckiej. Z tym�e w ka�dej z nich wygl�da�o to kapk� inaczej. ( Brytyjskie Fearie, Greckie Nimfy, Nordyckie - wersja heroiczna podobna do Tolkiena, oraz niemieckie skrzaty domowe co do mleka szcza�y). I te wszystkie r�ne stworzonka dajemy do wora ELF.

Potem ich los toczy� si� bardzo r�nie.

W okolicach romantyzmu i wykwitu powie�ci gotyckiej powsta� jeden jako tako sp�jny mit wampira, kt�ry w XIX wieku mia� si� bardzo dobrze. Tak jak pisa�a Janion jest falliczne spojrzenie. Bo XIX w to jeden z najbardziej na�adowanych erotyk� kulturowo okres�w. Jest Freud, s� ogromne rzesze prostytutek, ale to wszystko jest trzymane pod kluczem - o tym si� nie m�wi - jest tabu seksu. I ten wampir z atrybutami jak owo spojrzenie, krew czy ekstaza - doskonale staje si� symbolem tego zakazanego a po��danego seksu. Nie powiedzia�abym, �e jest symbolem jakiegokolwiek faceta, ale raczej seksu jako takiego. Personifikacji.

W Tym samym czasie los elf�w jest do�� redni i w sumie ka�da z ga��zi rozwija si� niezale�nie. Do�� sporo bior� bajki - g�ownie w z tej mi�ej skrzatowo - duszkowej wersji. Z Calineczk� to� moim zdaniem trafi�a jak kul� w p�ot, bo Calineczka sama jest male�ka i tamten Elfik to bardziej dla niej symbol dopasowanego partnera, kogo� z jej �wiata. Ale og�lnie mit elf�w w tym czasie nie ma si� najlepiej.

I kolejna r�nica, moim zdaniem istotna. Elfy ( w ka�dej z postaci) takimi si� rodz� i s�. Bo taka ich natura od pocz�tku. Wampir to defacto cz�owiek, ale cz�owiek przekl�ty, odrzucony, bohater bajroniczny, zadaj�cy z�o, a jednocze�nie cierpi�cy przez to.

W XX w los elf�w zmienia Tolkien a za nim ca�a masa tw�rc�w fantasy i graczy rpg. Tolkien bierze kompilacj� nordycko - swoj� w�asn� i popularyzuje j�. Jemu to wychodzi ale ca�y tw�r jest mocno pompatyczny i wyidealizowany. Po tym jak w wpada w �apki marnych tfurc�w i graczy zostaje z niego jaki� poczwarek, z kt�rym niestety si� zetkn�am. One te� moim zdaniem kulturowo niczego nie personifikuj�, poza ch�ci� wcielenia si� w idealne postacie zakompleksionych nastolatk�w.

Dlatego taka potem moje euforia i radosne ol�nienie kiedy odkrywam �e elfy to te� irlandzkie sidhe, Dziki ��w, oraz Walijskie i szkockie Fearie.

A XX dla wampira? Seks przesta� by� zakazany. Jest �atwo dost�pny jak hamburger w McDonaldzie. Nie jest brzydki i demoniczny. Nie wzbudza takich nami�tno�ci. W takim razie czego mo�ne oczekiwa� nastolatka ( �eby nie powiedzie� d z i e w i c a ). Chyba ju� nie przeszywaj�co wzroku i czego� co si� w ni� wbije, ze a� pop�ynie krew ( spokojnie ja o z�bach m�wi�). T�skni za...opiek�, przyja�ni�, porozumieniem z kim� kto jest tak samo samotny jak ona. Mo�na powiedzie�, �e za oswojonym bohaterem bajronicznym. Takim niby gro�nym, ale pod kontrol�. Wampirem wegetarianinem. A wsp�czesna kultura te fantazje fantazje spe�nia. ( Swoim zdaniem obecna kultura bardzo lubi wszystko w wersji light, wykastrowanej).
Ja si� zastanawiam, czy popularno�� "oswojonego, w miar� niegro�nego wampira" jako kochanka nie ma jeszcze jednej przyczyny.

Bo �eby stworzy� fajny romans, potrzebne jest napi�cie erotyczne mi�dzy bohaterami, a �eby by�o napi�cie, musz� by� jakie� przeszkody, �eby nie mogli ze sob� od razu p�j�� do ��ka. Bo jak p�jd�, to napi�cie od razu szlag trafia

Kiedy� takie napi�cie by�o �atwo stworzy� - wystarczy�o, �e np. kochankowie pochodzili z r�nych sfer, wi�c nie mogli ze sob� by�, albo j� ojciec obieca� innemu albo rodziny si� nie lubi�y albo co� w tym stylu

Dzi� to ju� nie s� �adne problemy, dzi� takim dramatem "niespe�nionego po��dania" mo�e by� ewentualnie np. zdrada ma��e�ska, ale to z kolei te� nie jest dobre rozwi�zanie, bo je�li bohater/bohaterka oszukuje swego m�a/�on� to mo�e by� odebrany/a przez czytelnik�w czy tam widz�w jako osoba negatywna, a tego tw�rcy zazwyczaj nie chc�.

A w przypadku zwi�zku dziewczyna + wampir to napi�cie �adnie wychodzi samo z siebie. Ona nie chce (tylko na pocz�tku, oczywi�cie) bo si� boi, cho� jednocze�nie jest zafascynowana, a on z kolei ma opory bo my�li, �e hmm, w trakcie zrobi jej krzywd�

I ju�

Pozwol� sobie wtr�ci� si� w post. Masz 666 post (-; O napi�ciu erotycznym. Kwiecie �agodno�ci ty (-; / labruja
Poniewa� dyskusja zesz�a na temat wampiryczny to przyznam si�, �e kiedy� te� robi�am analiz� zmiany wizerunku wampir�w. Nagi�am przy tym granice nauki i niestety w kilku miejscach mi si� z�ama�y, ale wrzucam moje pesymistyczne podsumowanie:

„Socjologowie wyja�niaj� popularno�� literatury i film�w po�wi�conych wampirom po��czeniem „wymownych” temat�w: choroby, �mierci, seksu i religii.”
Chyba nadchodz� czasy, w kt�rych trzeba b�dzie zacz�� wyja�nianie od pocz�tku. „Wymowne” tematy s� bowiem coraz mniej eksponowane. Z�o�y�o si� na to wiele czynnik�w i ta analiza by�a zbyt kr�tka by je wszystkie ukaza�. W pierwszej kolejno�ci mogliby�my wymieni� sekularyzacj�, ale tak�e zmiany wzorc�w p�ci; coraz wi�kszy relatywizm warto�ci czy narastaj�c� wraz z mo�liwo�ci� wyboru odpowiedzialno�� za w�asne czyny w �wiecie ponowoczesnym.
Wampiry nie s� jedynymi istotami wyrwanym z chrze�cija�stwa i przetworzonymi przez kultur� masow�. Bardzo podobn� drog� (od symbolu z�a do superbohatera) przesz�y czarownice. Ciekawa w tym kontek�cie wydaje si� ewolucja anio��w. Trudniej je zsekularyzowa�, ale w wielu dzie�ach zosta�y wyrwane spod bezpo�redniego wp�ywu Boga. W konsekwencji tak jak mo�emy m�wi� o przej�ciu od z�ych do dobrych wampir�w, mamy te� odwrotny pasa� od dobrych do z�ych anio��w. Oczywi�cie udowodnienie tej hipotezy wymaga�o by osobnej analizy, ale wst�pne wnioski z takiego zestawienia s� dosy� pesymistyczne. Mo�e nie ma �adnych powod�w zmiany wampir�w (i anio��w) poza zmian� sam� w sobie? W postmodernizmie nie chodzi przecie� o to by dany motyw by� lepszy, ale by by� nowy. Mo�e wsp�czesny wizerunek wampira nie musi by� bardziej prawdopodobny ani bardziej dostosowany do potrzeb odbiorc�w ni� ten poprzedni? Mo�e wystarczy, �e jest inny od poprzedniego.

O Uelfach

Zofia Dzieniszewska - zapiski

Menu