Zofia Dzieniszewska - zapiski
To bêdzie przyd³ugi post ale sprawa dla pracowników Jutrzenka Colian oddzia³ w Bydgoszczy bardzo wa¿na.
Chodzi dok³adnie o pracê w dni wolne-ujête w harmonogramie pracy.
Najpierw przytaczam suche przepisy:
"
Praca w godzinach nadliczbowych
Art. 151.§ 1. Praca wykonywana ponad obowi±zuj±ce pracownika normy czasu pracy, a tak¿e praca wykonywana ponad przed³u¿ony dobowy wymiar czasu pracy, wynikaj±cy z obowi±zuj±cego pracownika systemu i rozk³adu czasu pracy, stanowi pracê w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
1) konieczno¶ci prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony ¿ycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub ¶rodowiska albo usuniêcia awarii,
2) szczególnych potrzeb pracodawcy.
§ 2. Przepisu § 1 pkt 2 nie stosuje siê do pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których wystêpuj± przekroczenia najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ lub natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia.
§ 3. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w zwi±zku z okoliczno¶ciami okre¶lonymi w § 1 pkt 2 nie mo¿e przekroczyæ dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.
§ 4. W uk³adzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracê, je¿eli pracodawca nie jest objêty uk³adem zbiorowym pracy lub nie jest obowi±zany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym ni¿ okre¶lona w § 3.
§ 5. Strony ustalaj± w umowie o pracê dopuszczaln± liczbê godzin pracy ponad okre¶lony w umowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepe³nym wymiarze czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 1511 § 1.
Art. 1511. § 1. Za pracê w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przys³uguje dodatek w wysoko¶ci:
1) 100 % wynagrodzenia – za pracê w godzinach nadliczbowych przypadaj±cych:
a) w nocy,
b) w niedziele i ¶wiêta niebêd±ce dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowi±zuj±cym go rozk³adem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracê w niedzielê lub w ¶wiêto, zgodnie z obowi±zuj±cym go rozk³adem czasu pracy,
2) 50 % wynagrodzenia – za pracê w godzinach nadliczbowych przypadaj±cych w ka¿dym innym dniu ni¿ okre¶lony w pkt 1.
§ 2. Dodatek w wysoko¶ci okre¶lonej w § 1 pkt 1 przys³uguje tak¿e za ka¿d± godzinê pracy nadliczbowej z tytu³u przekroczenia przeciêtnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjêtym okresie rozliczeniowym, chyba ¿e przekroczenie tej normy nast±pi³o w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przys³uguje prawo do dodatku w wysoko¶ci okre¶lonej w § 1.
§ 3. Wynagrodzenie stanowi±ce podstawê obliczania dodatku, o którym mowa w § 1, obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikaj±ce z jego osobistego zaszeregowania okre¶lonego stawk± godzinow± lub miesiêczn±, a je¿eli taki sk³adnik wynagrodzenia nie zosta³ wyodrêbniony przy okre¶laniu warunków wynagradzania – 60 % wynagrodzenia.
§ 4. W stosunku do pracowników wykonuj±cych stale pracê poza zak³adem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem, o którym mowa w § 1, mo¿e byæ zast±pione rycza³tem, którego wysoko¶æ powinna odpowiadaæ przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Art. 1512. § 1. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, mo¿e udzieliæ mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy.
§ 2. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych mo¿e nast±piæ tak¿e bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpó¼niej do koñca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o po³owê wy¿szym ni¿ liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednak¿e nie mo¿e to spowodowaæ obni¿enia wynagrodzenia nale¿nego pracownikowi za pe³ny miesiêczny wymiar czasu pracy.
§ 3. W przypadkach okre¶lonych w § 1 i 2 pracownikowi nie przys³uguje dodatek za pracê w godzinach nadliczbowych.
Art. 1513. Pracownikowi, który ze wzglêdu na okoliczno¶ci przewidziane w art. 151 § 1 wykonywa³ pracê w dniu wolnym od pracy wynikaj±cym z rozk³adu czasu pracy w przeciêtnie piêciodniowym tygodniu pracy, przys³uguje w zamian inny dzieñ wolny od pracy udzielony pracownikowi do koñca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.
Art. 1514. § 1. Pracownicy zarz±dzaj±cy w imieniu pracodawcy zak³adem pracy i kierownicy wyodrêbnionych komórek organizacyjnych wykonuj±, w razie konieczno¶ci, pracê poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytu³u pracy w godzinach nadliczbowych, z zastrze¿eniem § 2.
§ 2. Kierownikom wyodrêbnionych komórek organizacyjnych za pracê w godzinach nadliczbowych przypadaj±cych w niedzielê i ¶wiêto przys³uguje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytu³u pracy w godzinach nadliczbowych w wysoko¶ci okre¶lonej w art. 1511 § 1, je¿eli w zamian za pracê w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.
Art. 1515. § 1. Pracodawca mo¿e zobowi±zaæ pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowo¶ci do wykonywania pracy wynikaj±cej z umowy o pracê w zak³adzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcê (dy¿ur).
§ 2. Czasu dy¿uru nie wlicza siê do czasu pracy, je¿eli podczas dy¿uru pracownik nie wykonywa³ pracy. Czas pe³nienia dy¿uru nie mo¿e naruszaæ prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.
Tyle Kodeks Pracy.
Nasz Regulamin Pracy w tej kwestii odnosi siê tak:
"§22
1. W zak³adzie pracy obowi±zuje piêciodniowy tydzieñ pracy od poniedzia³ku do pi±tku, z zastrze¿eniem postanowieñ ust. 3 i 4. W przypadku zastosowania indywidualnych rozk³adów czasu pracy lub te¿ rozk³adu dotycz±cego okre¶lonej grupy pracowników, praca mo¿e byæ ¶wiadczona w inne dni tygodnia z zachowaniem przeciêtnie piêciodniowego tygodnia pracy w przyjêtym okresie rozliczeniowym.
2. Z zastrze¿eniem ust. 3 – 5, dniami wolnymi od pracy realizowanymi przeciêtnie w 5-dniowym tygodniu pracy s± soboty lub dni wynikaj±ce z harmonogramu.
3. W przypadku, je¿eli z uwagi na prawid³owe funkcjonowanie zak³adu pracy koniecznym bêdzie wykonywanie pracy w soboty, kierownicy poszczególnych komórek organizacyjnych mog± nakazaæ podleg³ym pracownikom wykonanie pracy w tym dniu, z zastrze¿eniem, i¿ pracownikowi wykonuj±cemu pracê w sobotê bêdzie przys³ugiwa³ inny dzieñ tygodnia jako dzieñ wolny od pracy.
4. W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy, organizacj± pracy lub miejscem pracy, pracodawca mo¿e – w razie konieczno¶ci – okre¶liæ czas pracy dla czê¶ci pracowników wymiarem ich zadañ. Wprowadzenie takiego rozwi±zania mo¿e byæ przewidziane w umowach o pracê, a ponadto w indywidualnych wypadkach decyzje w tym zakresie mogê podejmowaæ prze³o¿eni pracowników."
Tu ciekawa interpretacja tych przepisów-¼ród³a niestety nie pamiêtam:
"W powszechnie obowi±zuj±cych przepisach Kodeksu pracy ustawodawca, dopuszczaj±c mo¿liwo¶æ zatrudnienia pracownika w dniu wolnym od pracy wynikaj±cym z tzw. zasady ¶rednio piêciodniowego tygodnia pracy, uregulowa³ w art. 1513 przys³uguj±c± za to rekompensatê.
Zgodnie z tym przepisem pracownikowi, który ze wzglêdu na okoliczno¶ci przewidziane w art. 151 § 1 K.p. wykonywa³ pracê w dniu wolnym od pracy wynikaj±cym z rozk³adu czasu pracy w przeciêtnie piêciodniowym tygodniu pracy, przys³uguje w zamian inny dzieñ wolny od pracy, który musi zostaæ udzielony do koñca okresu rozliczeniowego, w terminie uzgodnionym z pracownikiem.
Pierwsze zagadnienie na tle powo³anego przepisu sprowadza siê do wyja¶nienia zakresu przedmiotowego wskazanej regulacji pracy. Chodzi o pojêcie dnia wolnego od pracy wynikaj±cego z zasady ¶rednio piêciodniowego tygodnia pracy.
Pojêcie takiego dnia mo¿e byæ rozumiane dwojako. Po pierwsze, dniem takim mo¿e byæ jedynie taki dzieñ, jak dawna wolna sobota, albo obecnie inny dzieñ wyznaczony jako wolny na tych samych zasadach. Wzglêdnie, takim dniem mo¿e byæ tak¿e tzw. dzieñ harmonogramowo wolny od pracy w systemie równowa¿nych norm czasu pracy wynikaj±cy np. z art. 135 K.p.
Kodeks pracy nie reguluje odrêbnie zatrudniania pracownika w dniu harmonogramowo wolnym od pracy, wobec tego nale¿a³oby uznaæ, ¿e zasady rekompensowania pracy w takim dniu s± objête tak¿e regulacj± art. 1513 K.p.
W istocie bowiem zatrudnienie pracownika w takim dniu harmonogramowo wolnym od pracy jest pozbawianiem go dnia wolnego wynikaj±cego z zasady ¶rednio piêciodniowego tygodnia pracy przy uwzglêdnieniu specyfiki równowa¿nego systemu czasu pracy.
Zak³adaj±c wskazany kierunek wyk³adniowy, tzw. wolna sobota od dnia harmonogramowo wolnego od pracy – w zakresie rekompensaty za zlecon± w takim dniu pracê – niczym by siê nie ró¿ni³a i ten kierunek wyk³adni wydaje siê w³a¶ciwy, poniewa¿ brak jest podstaw prawnych do tego, aby pracê w dniu harmonogramowo wolnym od pracy traktowaæ w sposób odmienny.
W my¶l art. 1513 K.p. podstawow± zasad± rekompensaty za pracê w takim dniu jest udzielenie innego dnia wolnego od pracy w danym okresie rozliczeniowym, w którym przepracowany dzieñ wyst±pi³.
Inny rodzaj rekompensaty za przepracowanie takiego dnia bêdzie wiêc mia³ miejsce tylko wówczas, gdy nie dojdzie do zrekompensowania pracy w takim dniu przy pomocy udzielenia innego dnia wolnego od pracy w danym okresie rozliczeniowym.
W tym miejscu powstaje pytanie, czy pracownik mo¿e uzgodniæ z pracodawc± udzielenie dnia wolnego od pracy w nastêpnym okresie rozliczeniowym? Uwa¿am, ¿e nie ma ku temu przeszkód, przy czym pracodawca powinien z ostro¿no¶ci posiadaæ stosowny pisemny wniosek pracownika po to, aby nie naraziæ siê na zarzut niezastosowania art. 1513 K.p., b±d¼ pozbawiania pracownika wynagrodzenia za pracê w godzinach nadliczbowych.
W przypadku, gdy up³ynie dany okres rozliczeniowy, w którym przepracowany dzieñ mia³ miejsce i strony nie uzgodni± udzielenia takiego dnia, bêdziemy mieli do czynienia z dwoma sytuacjami.
Pierwszy przypadek bêdzie polega³ na tym, ¿e owo uzgodnienie by³o praktycznie niemo¿liwe, gdy¿ np. pracownik ¶wiadczy³ pracê w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, albo zaraz po przepracowanym dniu rozchorowa³ siê i by³ niezdolny do pracy do koñca okresu rozliczeniowego.
W opisanych okoliczno¶ciach prawo do dnia wolnego od pracy przekszta³ci siê w prawo do wynagrodzenia za pracê w godzinach nadliczbowych, bez jakichkolwiek dalszych konsekwencji dla pracodawcy.
W przypadku natomiast, gdy pracodawca zaniedba³ obowi±zku realizacji postanowieñ art. 1513 K.p., wówczas dodatkowo bêdzie ponosi³ odpowiedzialno¶æ za naruszenie tego przepisu, w postaci wykroczenia z art. 281 pkt 5 K.p. zagro¿onego kar± grzywny do 30 tys. z³otych.
Niespe³nienie tre¶ci art. 1513 K.p., bez wzglêdu na przyczyny tego stanu rzeczy, powoduje, ¿e prawo do dnia wolnego od pracy z up³ywem okresu rozliczeniowego, w którym przepracowany dzieñ mia³ miejsce, przekszta³ca siê w prawo do wynagrodzenia za pracê w godzinach nadliczbowych.
Za pracê w godzinach nadliczbowych pracownikowi przys³uguje normalne wynagrodzenie oraz dodatek na zasadach okre¶lonych w art. 1511 § 1 i 2 K.p. Normalne wynagrodzenie za przepracowany dzieñ wolny powinno byæ wyp³acone wraz z wynagrodzeniem za miesi±c, w którym ten dzieñ wolny zosta³ przepracowany.
W konsekwencji, w razie nieudzielenie dnia wolnego od pracy pracownikowi przys³uguje w zamian dodatek do wynagrodzenia jak za pracê w godzinach nadliczbowych. Nale¿y przy tym pamiêtaæ, ¿e za dzieñ wolny udzielony na zasadach art. 1513 K.p. pracownik ma prawo do wynagrodzenia, czyli jest to dzieñ wolny p³atny, a nie bezp³atny.
Zagadnienie to dla lepszego zrozumienia trzeba wyja¶niæ na przyk³adzie. Pracownik mia³ mieæ woln± sobotê, a pracowaæ w nastêpuj±cy po niej poniedzia³ek. Na polecenie pracodawcy przepracowa³ sobotê, a poniedzia³ek udzielono mu jako dzieñ wolny od pracy rekompensuj±cy pracê w sobotê.
Za pracê w sobotê, czyli za pracê wykonan±, zgodnie z art. 80 K.p., pracownikowi przys³uguje normalne wynagrodzenie. Gdyby w sobotê pracownik nie pracowa³, wówczas za sobotê wynagrodzenie by mu nie przys³ugiwa³o. Poniedzia³ek, zgodnie z rozk³adem czasu pracy, mia³ byæ dniem pracy i dlatego pracownik wykazywa³ gotowo¶æ wykonywania pracy w tym dniu.
Jednak¿e, zgodnie z poleceniem pracodawcy, poniedzia³ek zosta³ udzielony jako dzieñ wolny za pracê w sobotê, co powoduje ten skutek, ¿e za poniedzia³ek pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas gotowo¶ci do pracy, w rozumieniu art. 81 K.p.
Odmienna sytuacja, polegaj±ca na zamianie pracy z soboty na poniedzia³ek, bez udzielenia pracownikowi z tego tytu³u jakiejkolwiek rekompensaty by³aby niepoprawna, gdy¿ dosz³oby do zmiany rozk³adu czasu pracy z przyczyn niedotycz±cych pracownika, co musi powodowaæ okre¶lone konsekwencje prawne dla pracodawcy.
W przeciwnym razie, ustalanie rozk³adu czasu pracy na ca³y okres rozliczeniowy nie mia³oby ¿adnego sensu, gdy¿ pracodawca móg³by bez jakichkolwiek konsekwencji prawnych, w ka¿dej chwili dokonaæ takiej zmiany tego rozk³adu, która z jednej strony realizowa³aby jego potrzeby, a z drugiej pozbawia³a pracownika rekompensaty z tytu³u naruszenia z góry za³o¿onego planu pracy.
Mieliby¶my do czynienia z nieuzasadnion± prawnie ingerencj± pracodawcy w bie¿±cy rozk³ad czasu pracy, niczym nierekompensowan±, a zatem daj±c± mo¿liwo¶ci do bie¿±cego codziennego dokonywania stosownych do potrzeb organizacyjnych zmian, co stawia³oby pracownika w szczególnie niekorzystnej sytuacji, powoduj±c, ¿e funkcja ochronna przepisów o czasie pracy mia³aby charakter ca³kowicie iluzoryczny.
Zgodnie z za³o¿eniami tej funkcji rozk³ad czasu pracy przekazywany pracownikowi na ca³y okres rozliczeniowy jest elementem stabilizuj±cym poczucie pewno¶ci wykonywania pracy zasadniczo wedle okre¶lonego z góry rozk³adu.
Ewentualne zmiany tego rozk³adu s± oczywi¶cie dopuszczalne, gdy¿ funkcja organizatorska znajduje siê w rêkach pracodawcy, ale ograniczenia takich zmian rozk³adu czasu pracy s± hamowane poprzez konieczno¶æ stosownej rekompensaty na wypadek przeprowadzenia okre¶lonej zmiany.
Mamy wiêc do czynienia z rozwi±zaniami z jednej strony sprzyjaj±cymi pracodawcy, ze wzglêdu na jego potrzeby organizacyjne, ale z drugiej strony interes pracownika jest zabezpieczony poprzez przyznanie mu stosownej rekompensaty, zwi±zanej z naruszeniem zaplanowanego z góry rozk³adu czasu pracy obowi±zuj±cego na dany okres rozliczeniowy.
Tego rodzaju konstrukcja prawna jest poprawn± instytucj± ³±cz±c± negatywne dla pracownika rozwi±zanie, burz±ce jego ¿ycie prywatne, z rekompensat± przys³uguj±c± w ka¿dym przypadku takiej ingerencji.
Niektórzy interpretatorzy omawianych przepisów usi³uj± ca³kowicie dowolnie, gdy¿ sprzecznie z obowi±zuj±cym stanem prawnym, pozbawiaæ pracownika wskazanej rekompensaty, uznaj±c, ¿e pracownik przepracowa³ w danym okresie rozliczeniowym tyle godzin, ile powinien i dlatego ¿adna rekompensata mu siê nie nale¿y.
Rzeczywi¶cie, je¶li dojdzie do zamiany dnia pracy w poniedzia³ek na dzieñ pracy w sobotê, pracownik przepracuje tyle godzin, ile powinien przepracowaæ w danym okresie rozliczeniowym. Dojdzie jednak do zaburzenia zaplanowanego przez niego czasu prywatnego na inny rozk³ad i w³a¶nie z tego tytu³u pracownikowi przys³uguje okre¶lona rekompensata.
Jednocze¶nie, ¶wiadczenie przys³uguj±ce w takim przypadku od pracodawcy jest dla niego swoistego rodzaju hamulcem przeciwdzia³aj±cym bie¿±cej zmianie rozk³adu czasu pracy pracownika i tym samym gwarantuj±cym, ¿e w stosunku pracy zasadniczo sfera prywatnego ¿ycia pracownika bêdzie podlega³a ochronie."
W naszej lokalizacji czêsto siê dzieje, w zasadzie co roku, ¿e musimy pracowaæ w soboty, które w naszym harmonogramie s± uwzglêdnione jako wolne w przeciêtnie 5 dniowym tygodniu pracy. Ró¿ne zawirowania produkcji, zbytu itp. powoduj± zaburzenia tego regulaminu. W tym roku mamy "przypadek" ponoæ pomy³ki planisty, zbyt ma³y wolumin towaru powoduje, i¿ do sierpnia pewien dzia³ musi pracowaæ w soboty.
Moje pytania w zwi±zku z tym:
-jak ma siê do tego zapis K.P., który zabrania planowania nadgodzin?
-czy pracownikom wybieraj±cym wolny dzieñ za pracê w sobotê nale¿y siê jednak jaka¶ rekompensata za po¶wiêcenie swego czasu wolnego na rzecz zak³adu?
-jak ma siê do pracy w dni wolne-zakaz pracy w godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których wystêpuj± przekroczenia najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ lub natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia-czy wystarczy, ¿e pracodawca bêdzie robi³ rotacjê takich pracowników aby obej¶æ ten przepis?
Dziêkujê z góry za wszelkie sugestie. Proszê mi nie sugerowaæ wizyty w Inspekcji Pracy-ich interpretacje zale¿± od humoru lub innych nieznanych mi czynników.
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.pljaciekrece.xlx.pl