Donbas 2011 cz�� 1- Azowskie Wybrze�e

Start

Zofia Dzieniszewska - zapiski

Jest rok 1987. W bytomskim przedszkolu w dzielnicy Szombierki jest w�a�nie obchodzona Barb�rka. Tym razem, opr�cz spiewania piosenek o dzielnych g�rnikach i robienia kartonowych czapek z fontaziem, ogladamy tez film. Film pokazuje �ycie w zagranicznym okregu przemys�owym, ponoc blizniaczym do naszego G�rnego �l�ska, okr�gu zwanym Donbas. Pokazuj� usmiechnietych, umazanych w�glem g�rnik�w, kt�rzy z pasja opowiadaja o swojej pracy, prezentuja maszyny i kopalniane sztolnie. Filmowcy odwiedzaja tak�e przedszkole w miejscowosci Szachtarsk. Wesole dzieci opowiadaja o swoim szczesliwym zyciu, z duma prezentuj�c ordery swoich tatusiow, g�rnik�w i hutnik�w, wyrabiajacych po 150% normy. Z filmu emanuje atmosfera radosci i wiecznego �wi�ta. Ludzie po ulicach chodz� usmiechnieci, wszystkie dzieci w przedszkolu zyj� w zgodzie i przyjazni, a w miasteczku wszedzie s� place zabaw i kwitna kwiaty..
Siedze sobie w k�cie (ju� teraz nawet nie pamietam za co tam trafilam) i rozmyslam czemu u nas nie jest tak samo, jak na tym dziwnym filmie. Przeciez mial to by� „bli�niaczy region”? I czy to mozliwe, zeby gdzies wszyscy byli szczesliwi? A mo�e nas troche k�ami� na tym filmie?
Ciekawe, jak tam jest naprawd�??

To samo pytanie zadaje sobie w pazdzierniku 2011 siedz�c na dolnej p�eczce plackartnego wagonu relacji Lw�w- Mariupol. Bardzo ma�o mo�na si� dowiedziec o Donbasie. Jakie� enigmatyczne informacje w mediach o duzym bezrobociu, zawalajacych si�, niebezpiecznych kopalniach, ogromnym ska�eniu srodowiska, epidemii cholery nad Morzem Azowskim i niezmiennym poparciu dla prorosyjskich nurt�w politycznych w kazdych ukrainskich wyborach. Polscy turysci tam praktycznie nie jezdz�, najwyzej do wi�kszych miast. O donbaskiej prowincji znalazlam na necie tylko jedna relacje- varandeja- chlopaka z Moskwy.
Ciekawe jak tam jest naprawd�??

Zaczynamy jak zwykle czyli od d�ugiego, 10 godzinnego, nu��cego przejazdu przez Polske. Tlum jak zwykle po dach. Udaje nam si� jakos wcisn�c do przedzialu i tam, razem z gadatliwym chlopakiem i mi�a babka z siatka pe�na kwiatk�w, narzekamy na PKP i opowiadamy r�ne swoje barwne przygody zwiazane z polska kolej�.
Na granicy dziki t�um. Wszyscy ciagna w�zeczki na k�kach, torby podr�zne, plecaki, worki o nieznanym, pierwotnym przeznaczeniu i inne paczki, wszystko szczelnie wy�adowane dobrem wszelakim nabytym w przygranicznej „biedronce”. Z toreb wystaja szyjki olej�w roslinnych, p�yny do p�ukania tranin, ogromne poduszki i ko�dry mieszaj� si� z zapachem w�dzonej kielbasy, kupowanej chyba na tony.
Mimo t�oku przejscie granicy by poszlo zapewne sprawnie gdyby nie kilku kolesi, kt�rzy tamuj� ruch. Zachciewa im si� nagle kultury i porzadku. Nie pchaj� si� razem z innymi, tylko pokrzykuj� „powoli, spokojnie, kazdy zd��y, nie pchac sie”. Wynik jest taki, ze wszyscy przechodz� bokiem tylko nie oni.. Unieruchomieni s� jednoczesnie ci, kt�rzy stoja za nimi- czyli m.in. my. Na szczescie w koncu tlum unosi i tych nawiedzonych obroncow porzadku, wi�c wreszcie mo�na si� zacz�c swobodnie poruszac.

W marszrutce do Lwowa zapoznaje Andrieja i rozmawiamy o smutnej historii jego dzieci. C�rka wyjechala za praca do W�och, tam wysz�a za m��. Dobrze si� jej powodzi, ale przestala utrzymywac kontakt z rodzin�. Raz w roku przysyla kartke. Syn wyjechal do Rostowa nad Donem i zachorowal na AIDS. Andriej ma jeszcze dwoje mlodszych dzieci. Twierdzi, ze pr�dzej przykuje je �ancuchem do kaloryfera ni� wypusci za granice.. Twierdzi, ze za granica jest szatan. Cicho przytakuj� i patrze w okno.. Bo co mu powiem? „Szatana tam nie ma, tylko ty masz pecha”?

We Lwowie nocujemy w holelu „Arena”. Wieczorem ruszamy jeszcze na poszukiwanie jedzenia. W wieczornym miescie prawie kazdy facet kroczy w sk�rzanej, czarnej kurtce, wygladajacej jak zdjeta z mlodszego brata. Dziewczyny tymczasem paraduj� po rozkopanych ulicach na szpilkach, dochodzacych chyba do 20 cm, przewaznie s� to bialo-czarne blyszczace kozaczki. Obcasy grz�zna w piachu prawie do polowy, wpadaja w szczeliny swiezo ulozonych chodnikowych plyt, a silny makijaz na twarzy tlumi emocje zwiazane z pokonywaniem kolejnych krokow.

Rano mo�na obserwowac sympatyczna prace drogowych robotnikow. Aktywnie pracuje srednio jeden na dziesieciu. Reszta bynajmniej si� nie nudzi. Na srodku drogi plonie male ognisko, a na przyczepce mo�na co chwile zalac zupke czy herbate goraca woda z bezprzewodowego czajnika. Z kieszeni robotnika biegajacego kolo betoniarki sterczy ogonek apetycznej kielbasy.

Grzecznie przechodzimy wsz�dzie tylko na zielonym swietle!

Idac do naszej ulubionej knajpki zostajemy niemal rozjechani przez polskich rowerzystow. Z zawrotna predkoscia gnaj� po chodnikach, krzycz�c „uwaga” i „z drogi”. Mam nadzieje, ze im kiedys ktos kija w szprychy wsadzi...

W naszej knajpce za�apujemy si� na piekne spiewy. Zaczynaja si� przy jednym stoliku, potem do��czaja si� kolejne. I bynajmniej nie s� to jakie� pijackie wrzaski- cz�� ekipy nawet robi wrazenie jakby spiewala gdzies razem zawodowo.

W pociagu fajna prowadnica- wogole nie zamyka kibla, tylko prosi, zeby nie korzystac na stacjach. Naprzeciw mnie siedzi babuszka, o kt�r� rodzina chyba bardzo si� martwi jak zniesie podroz, bo co chwile do niej dzwonia. A babuszka powtarza do telefonu jak mantre: „Tak , dobrze spalam. Jest mi wygodnie, nie jestem glodna, nie, nie jest zimno w wagonie”

Kawa�ek za Donieckiem pociag wjezdza na teren jakiegos kombinatu. Naliczylam ponad 20 kominow. Kolorowe dymy buchaj� prosto w okna poci�gu. Pr�buje zrobic zdjecie,ale szyba tak brudna, ze nic nie wychodzi

Gdzies na tle wysokich kominow pasie si� stadko przydymionych k�z. Dalej pociag wjezdza w „osiedle garazy”. Kazdy inny, remontowany i rozbudowywany wed�ug fantazji wlasciciela. Obite pap�, dykt�, eternitem, blach�, jeden dach wyglada jakby by� zrobiony ze skrzyde� samolotu. Zwraca uwag� garaz pomalowany swiezo czerwona farba, a na jego scianie staranne grafitti- go�a kobieta w wyzywaj�cej pozie. W jednym z ostatnich garazy miesci si� kafe „wstriecza”. Przed kafe 3 stoliki z krzeselkami wygladajace na wyniesione z jakiejs szkoly. Pod stolem skubie zwi�d�a trawe �aciata koza.

W Dniepropietrowsku i Doniecku mamy dluzsze postoje, ale nikt nie handluje pierozkami. Niech to szlag! Trzeba si� by�o zaopatrzec w zarcie na postoju w Piatichatkach

I znowu podr� „na glodno”...

Do Mariupola dojezdzamy ju� po zmroku. Od razu kierujemy si� do dworcowych „komnat oddycha”.

Miejsca sa- ale ku naszemu wielkiemu zaskoczeniu, babka twierdzi ,ze nie przyjmuja obcokrajowcow. Mowi, ze takie polecenie od naczalstwa i poleca nam hotelik „Azow” polozony blisko dworca. Wydaje nam si� to wszystko dziwne , wi�c idziemy jeszcze zapytac w informacji. Tam potwierdzaja i tez kieruja nas do tego samego hoteliku. C�, chyba maja jaki� uklad z tym hotelem... Nie chce nam si� ju� szukac po nocy innego noclegu, wi�c idziemy tam.. Hotelik by� na pewno mily przed remontem..Teraz wszystko jest nowe, ceny r�wnie�. Smierdzi swieza farba. Wszystko jest tak odpicowane, ze strach plecak przy scianie postawic, babka z recepcji z przerazeniem przenosi wzrok z jasnego dywanu na nasze buty i z powrotem, a po kazdym zabitym komarze zostaje trudny do starcia �lad na sterylnej scianie.. A komarow tu pelno- mimo, ze ju� polowa pazdziernika! �r�d�em wody jest tu prysznic, kt�ry wyglada jak panel sterowniczy statku kosmicznego, ale wyprac cos pod nim wymaga ogromnej akrobacji bo leje na wszystkie strony.. Ech.. nie ma to jak lekko zdemolowane , ale funkcjonalne wnetrze lwowskiego hotelu „Arena”

Idziemy jeszcze wieczorem do centrum, przekradajac si� ciemnymi uliczkami, kt�re zdaja si� prowadzic donik�d. Gdzies pod sklepem nachlany facet kopie puszystego kota.. Czasem mi zal, ze nie mam 2 m wzrostu i 150 kg wagi, zeby takiemu przypier*** mimochodem!
W centrum zjadamy pizze przygladajac si� zyciu miasteczka. Z�ota mlodzie� sciga si� samochodami, biorac zakrety z piskiem opon. Babuszka chodzi z wylinialym pieskiem i �ebra, w siatce niesie jakie� patyki, mowi, ze zbiera opa� na zime. Wystrojeni w garnitury chlopcy przechadzaj� si� g��wnymi ulicami z dziewczynami ubranymi w wyjsciowe dresy. Nie widac nigdzie morza. Nie czuc zapachu morza. Nie czuc klimatu nadmorskiej miejscowosci.

Rano mg�a, ma�o co widac. Robie wielk� g�upote bo wychodz� bez sniadania. W planach jest zje�c na brzegu morza, ale wszedzie kr�ci si� du�o ps�w , wi�c plan wyjecia mielonki nie nastraja optymistycznie (acz kto wie? Mo�e by uciekly?

) W nadmorskiej cz�ci dominuje wiejska zabudowa. Ma�e domki po�o�one za wysokimi p�otami. Ka�dy p�ot jest odzwierciedleniem fantazji w�asciciela- blacha falista, eternit, deski, a czasem pancerny, gruby metal nieznanego przeznaczenia. Wok� du�o kwiat�w, ale niestety tez smieci.

Zagadka- jaki kolor lubi� najbardziej mieszkancy tego obejscia?

Na brzegu po�amane p�yty i r�noksztaltne gara�e dla ��dek.

W ko�cu po dw�ch godzinach poszukiwa� miejsca w�asciwego na sniadanie wracamy na pla�e gdzie spo�ywamy nasza „konserwe kibica” przywieziona jeszcze z Polski. Ma paskudny chemiczny smak, ale nie mamy w tej chwili nic innego jadalnego ze sob�.

Idziemy zobaczyc najwiekszy kombinat Mariupola zwany Azowstal. Widac go ju� z daleka. Komin�w jest kilkadziesiat i puszczaja r�nobarwne dymy: bia�e, szare, rudobr�zowe.. Najbardziej paskudne s� te rude... Tak jak w ca�ym mie�cie powietrze jest w miar� w porzadku, to pod samym kombinatem nie nadaje si� ju� do oddychania. Zaczynaj� piec oczy, do kt�rych ci�gle cos wpada. W ustach pojawia si� obrzydliwy kwasny smak , kt�ry zmusza do ciag�ego spluwania. A nad wej�ciem do kombinatu wy�wietlane s� r�zne napisy, m.in. �e w zyciu najwazniejsze jest zdrowie i ekologia...

Obok zak�adu przep�ywa rzeka. Prosto do niej wali z rury bia�a, spieniona, cuchnaca ciecz. Wok� niej kr�c� si� t�umy rybak�w z w�dkami i roznymi typami samodzielnie wykonanych sieci. Czemu u licha �owi� akurat tu? Ryby lepiej biora bo tworzy si� wir i nie moga odplyn�c? S� zdechle i same wpadaja w siec? A mo�e kazda ma po dwa apetyczne ogony?

Morze w przemys�owej cz�ci Mariupola jest zupelnie przejrzyste...nie ma koloru ani zapachu. Nie zaobserwowalismy ani pol glona, wodorostu, meduzy, slimaczka. Wyglada na pustynie biologiczna- acz duza ilosc w�dkarzy sugeruje ze sa w nim ryby.. Ptaki widzia�am na plazy cztery- dwa zywe, dwa zdechle..

Marzy mi si� jakas wieza widokowa, z kt�rej mo�na by dogodnie spojrzec na ca�y kombinat i miasto.. Ale kto by j� postawil w takim miejscu i po co? W tym momencie toperz zauwaza opuszczony wiezowiec!

Marzenia si� czasem tak szybko spelniaja

Wiezowiec stoi w srodku osiedla, widac ze by� kiedys zamieszkany.

Jest w nim bardzo dziwna klatka schodowa, kt�ra nie prowadzi na pi�tra tylko na p�pietra, z kt�rych na mieszkalny poziom trzeba si� wspi�c po scianie albo zeskoczyc..

Nie ma w budynku drugiej klatki schodowej acz widac, ze kiedys by�y windy. Na dach nie udaje si� jednak wejsc.
Przed wiezowcem spotykamy dziwnego goscia, o ciemnej urodzie i totalnie m�tnym, nieobecnym spojrzeniu. W po��czeniu z rozrzucownymi nieopodal strzykawkami nie robi to dobrego wra�enia. Pospiesznie oddalamy si� z tego miejsca.

Po poludniu znajdujemy kawa�ek piaszczystej pla�y, kt�rej brzegiem jedzie poci�g.

Morze w tej cz�ci miasta jest zielone, pe�ne drobnych ,lepkich glon�w. Widzimy jednego desperata, kt�ry si� k�pie. Mijamy sanatorium „Metalurg”. To chyba tutaj wypoczywaj� i dotleniaja si� pracownicy zakladu polozonego 3 km dalej?

Z k�adki nad torami widzimy dziwna, ciemna smuge na morzu. Nie wiemy czy to plycizna, tor wodny scieku czy azowski potw�r...

Wieczorem idziemy sobie jeszcze wypic piwko na rybackich pomostach, wybieramy miejsce pod opuszczonym dzwigiem.

W dali huczy kombinat, p�ona kominy, lataja nietoperze, miaucza roje puszystych kot�w, pokrzykuj� rybacy i zapada powoli zmrok. Tylko morze jest ciche, spokojne, rowne jak tafla, zlewajace si� z horyzontem.. jakie� takie sztuczne..jakie� takie martwe..

Wieczorem dostaj� dziwnej wysypki.. Mamy dwa typy: albo wyziewy Azowstali by�y gorsze ni� przypuszczalismy, albo to konserwa kibica o zawartosci mi�sa 23%...

Ale zyrtec, wapno i fenistil dzialaja cuda- rano wysypki ju� nie ma..

W knajpie mamy okazje ogladac modne, rosyjskie teledyski, gdzie dominuj� wyuzdane panienki, szybkie auta, kradzie�e, napady, ucieczki i duze pieni�dze.. A slowa piosenek traktuja o milosci, tej jedynej, prawdziwej, na zawsze...

W sklepach w Mariupolu mo�na wci�z napotkac duze baniaki z „dobra wod�”. Wiosn�, kiedy mieli tu epidemie cholery, wprowadzili zakaz picia wody z kranu. Automatycznie wszyscy mieszkancy rzucili si� do sklepow i wykupili caly zapas wody mineralnej, nie tylko w miescie, ale i w calym regionie. Zaczely wi�c jezdzic po osiedlach beczkowozy. Szybko jednak poczt� pantoflow� ludzie si� dowiedzieli, ze beczkowozy s� myte woda z morza, wi�c wi�kszo�� stracila do nich serce. Potem pojawily si� w sklepach duze butle z kranikami gdzie kazdy mogl nabrac „dobrej wody”. Epidemie ju� dawno odwolano, ale przyzwyczajenie pozostalo. Acz nikt jakos nie porusza tematu skad owa „dobra woda” pochodzi...Jest bezplatna.. Mo�e jest z kranu?

Rano leje, a my suniemy w stron� Nowoazowska. Planujemy spa� w tym miasteczku wi�c ruszamy na poszukiwanie noclegu. Hotelik jest ,ale nieczynny. W zakladzie fryzjerskim polecaja nam jaki� przydrozny motel w dzielnicy zwanej Pricza�. Postanawiamy zapytac o to miejsce jakiegos taksowkarza. W koncu znajduje jednego- ma ciemna kaukaska urode, p�aski bokserski nos i r�ce cale w sznytach. O Priczale nigdy nie slyszal. Wogole koles nie jest zbyt skory do rozmowy i jakos dziwnie na mnie �ypie. Wi�c i ja nie kontynuuje rozmowy. Napiernicza deszczem coraz mocniej. Myslimy, zeby jechac dalej, do Siedowa i tam szukac noclegu. Autobus tam dzi� jedzie, ale ju� nie wraca.. Wi�c jak nic nie znajdziemy to dupa i spimy na plazy w deszczu bez namiotu.. Postanawiamy w koncu jechac do Siedowa taksowka, mo�e taksiarz cos pomoze znalezc. Ale szukamy innej taksowki

Trafiamy na milego starszego goscia, kt�ry obiecuje nas zawies� do Jury, swojego znajomego. Stara �ada rusza z kopyta przywalajac z impetem podwoziem w jakas dziure..No to koniec jazdy -sobie mysle.. ale �ada ochoczo sunie dalej. Siedze z przodu, wi�c z przyzwyczajenia siegam po pas, a taksowkarz usmiecha si� tajemniczo.. Odkrywam, ze nie mam gdzie owego pasa przypiac, ju� wiem skad ten usmiech, odwieszam pas...

Jura jest bardzo zaskoczony najazdem turystow- jeszcze o tak dziwnej porze roku, ale zaraz sprawnie odgruzowuje nam pokoik.

Zrzucamy plecaki, bierzemy kurtki i mimo deszczu postanawiamy obejrzec miejscowosc. Ubieram moj� pelerynke w barwach maskujacych, co Jura kwituje stwierdzeniem: „Teraz to nie tylko deszcz ale i wojna ci nie straszna!”.
Kr��ymy po wymar�ej wiosce, ciesz�c si� niezmiernie, ze taksiarz nam pomogl znalezc nocleg, bo wszystko opustoszale i zamkniete na glucho. Widac knajpy, pensjonaty, ogrodki piwne..

Myslimy sobie - „Niet siezona” a latem to pewnie wszystko t�tni zyciem. Z braku knajpy zaopatrujemy si� w sklepie i zjadamy suchy prowiant na rybackim kawalku plazy. Na brzegu powciagane ��dki, stare baraki, miejsca do cumowania ��dek z pogi�tej, podzewia�ej blachy falistej. Nie siedzimy jednak dlugo, wywiewa nas lodowaty wiatr..

Wracamy do wioski. Niebo si� troche rozchmurza, w gasnacym sloncu spacerujemy deptakiem opustosza�ego kurortu. W jednym z zadaszonych ogrodkow piwnych konsumujemy swoje zapasy. Gdzies obok to samo robia miejscowi.

Na drogach wszedzie woda, woda, du�o wody. W ka�uzach wielkich jak jeziora odbija si� slonce chylacego si� do snu dnia.

Wracamy do Jury. Wspolnie wypijamy herbate i domowe mlode wino z ogromnej butelki. Po powierzchni wina cos plywa, w konsystencji wyglada jak meduza lub hodowany przez moich rodzic�w grzybek zwany „kombucha”. Wino jest pyszne, kwaskowate, przypomina troche trunek z delty Dunaju zwany „nowak”. Wypijamy po trzy staka�czyki, bo jak twierdzi Jura: „Boh liubit trojku”. Jura narzeka na dzisiejsze �ycie. W Siedowym za sajuza by� kombinat rybny, ko�choz, teraz wszystko zamkniete. Trawa zarasta dawne maszyny, kt�rych jeszcze nie zd��yli rozkra��. Jura, chyba jako jeden z niewielu napotkanych przez nas ludzi na wschodniej Ukrainie, jest zwolennikiem i entuzjast� Unii Europejskiej. Bardzo by chcial aby Ukraina mogla si� przy�aczyc. Motywuje to stwierdzeniem- „By� sajuz by�o dobrze- rozpadl sie- jest �le. Trzeba nam nowego sajuza!”
Opowiada tez, ze w Azowskim morzu ju� prawie nie ma ryb. Zorganizowane mafie k�usownik�w wszystko wy�owi�y, znaj�c rybie siedliska, kryj�wki i tarliska. Drobnych k�usownik�w, takich jak on, goni i policja, i mafia. Ale ludzie je�� musz�. W�dkuja po kryjomu, zim� chodza daleko w morze, nieraz kilka kilometr�w i �owia spod lodu malutkie rybki, mniejsze du�o od byczka. Ot, takie jak Jura ma dzi� na obiad.

Pracy w Siedowie nie ma. Czy mo�na dorobic na turystach? Cale wybrzeze jest obudowane pensjonatami. Potencjalny turysta przyjezdzajacy na kwatere nie ma nawet gdzie si� wyk�pac w morzu. Czasem wpadnie do Jury jaki� znajomy z Donbasu, posiedzi, pogada, napije si�. Ale od znajomego to az glupio brac pieniadze...Obcy raczej tu nie wpadaj�..
Pensjonaty byly zak�adowe, z hut i kombinat�w Donbasu. Dawniej wypoczywaly tu t�umy. By�y darmowe wczasy nad Azowem to si� jechalo tu, a nie gdzie indziej. Za niepodleglej Ukrainy cz�� obiekt�w si� sprywatyzowala. Duza cz�� nie wytrzyma�a konkurencji z Krymem. Kurortowe Siedowe zacz�o pustosze�. Miejscowo�� ostatecznie dobi� ostatni sezon. Wiosna og�osili epidemie cholery- zakaz k�pieli w morzu, zakaz jedzenia ryb, zakaz picia nieprzegotowanej wody, media odradza�y przebywanie w tym rejonie, grupowanie si� ludzi. Nie przyjecha� wi�c Donbas, nie przyjecha�a Rosja, nie przyjecha� nawet Rost�w nad Donem. Latem otwarly si� dwa pensjonaty, dwa z kilkudziesieciu. Nie otwarly si� knajpy. Cholery ju� nie ma. Opinia i s�awa zosta�y. P�lnocny Azow= cholera- o tym ju� wie kazdy na Ukrainie. Wioska stracila jedyne �r�d�o utrzymania.
Jak b�dzie za rok? O tym nikt teraz nie mysli. Kazdy mysli jak przetrwac zime, zdobyc opa�.
Zwykle zarabiali na to latem, ale to lato by�o inne. Na kazdym pensjonacie kartka: „sprzedam lub wynajme”. Ceny polecialy na �eb. Mo�na kupic pensjonat za bezcen. Tylko po co, skoro trzeba pilnie naprawic dach a prawdopodobnie nikt do niego za rok nie przyjedzie?

Jura narzeka na mlodych, ze albo za granice uciekaja i zapominaja o rodzinie, albo w�dke chleja za renty dziadk�w.
Ludzie obecnie nie hoduj� tu zwierzat. Ponoc nie ma gdzie wypasac, ziarno drogie..Oddali, sprzedali, zjedli ca�a chudob�. Uznali, ze �atwiej doi� rosyjskich turyst�w ni� krowe. Teraz nie ma ani turyst�w ani krowy.

Ca�y czas widze w oczach Jury zdziwienie i pytanie..Po co? Dlaczego po sezonie? Rost�w nie przyjechal, Donieck nie przyjechal – a przyjecha�a O�awa? Do niego na kwatere prawie 2 tys kilometr�w? Dlaczego nie siedzimy latem na Krymie tylko �azimy w zimnym ulewnym deszczu wsrod opuszczonych pensjonat�w? Drugiego dnia na Jur� sp�ywa o�wiecenie- stwierdza , ze on ju� wie! My nie turysci- my na pewno piszemy ksiazke! Nie pomagaj� wyjasnienia. On tez ju� nie pyta.. Tylko jeszcze bardziej ochoczo opowiada o rejonie i prosi aby to wszystko opisac: „Niech swiat si� dowie o nas i naszej wiosce! Niech swiat si� dowie o Siedowie.”

Jura ma kota. Przypl�ta� si� wiosn�. Zabiedzony kociak, z jednym oczkiem. Przygarn�� go, odkarmi�. Mia� by� Nelson, ale okaza�o si� , ze to kotka- zosta�a Nelka

Codziennie Jura nam opowiada dokladnie co mowili w telewizji- to o aresztowaniu i procesie Julii, to o bandytach z Odessy, to o kolejnej pok�tnej prywatyzji..

Jura twierdzi, ze ma 70 lat- jak dla nas wygladal g�ra na 50.. Albo znalazl gdzies na stepie �r�d�o mlodosci albo trzeba codziennie wcinac azowskie rybki, zeby si� tak swietnie zakonserwowa�.

Opr�cz normalnej s�awojki kibelek jest tez w domu. Sprytny gospodarz wygospodarowal za zaslonka cz�� kuchni na potrzeby kibelkowo- lazienkowe. Siedzac w kibelku mo�na czynnie uczestniczyc w biesiadzie za stolem

Rano wita nas slonce, suniemy wi�c w strone Krywej Kosy. Nie udaje si� jednak dotrzec do konca, dochodzimy do szlabanu. Na wartowni nam mowia, ze dalej rezerwat ,mo�na wejsc tylko za biletem i tylko w sezonie. Probujemy ich przekonac, ze my zaplacimy i ze mo�e si� jakos dogadamy, ale s� wyjatkowo nieprzekupni i nieugi�ci. Bilet musi przejsc przez kase fiskalna, a maj� j� tylko w sezonie. Zabawne jest, ze w miejscowosci turystow praktycznie brak, a dostepu do mierzei pilnuja az trzy osoby: komandir, pomocnik i m�ody, kt�ry si� uczy. Aha! Zapomnialam jeszcze o �adzie niwie z napisem „ochrana zapowiednika” , w kt�rej siedzialy 3 osoby i wygladalo, ze jada do wsi po w�dke.

Idziemy sobie zatem wybrzezem kosy, przedzieraj�c si� przez chaszcz trzcin zakrywajacych nas z g�ow�.

Gdzies tam ko�ysz� si� motor�wki, a na �achach piasku wygrzewaja mewy.

Zatoka od strony Nowoazowska jest strasznie brudna, ma zapach przeterminowanego syropu od kaszlu. Nawet grzywy fal s� br�zowe, takie jakie� blotniste...na brzegu piana, pop�kany piach, gdzieniegdzie zdech�a mewa..

W takich warunkach to nawet cie� musi si� napi�!

Dalej kawa�ek czystej, piaszczystej pla�y. Robimy sobie tu krotki biwak.

Pobyt na pla�y bez fiko�k�w jest niewa�ny!

Mijamy tez dziwny cmentarzyk w�r�d p�l, daleko za wsi�.. Ko�o siebie groby z krzyzem i z gwiazd�..

Na betonowym wybrzezu jakiegos dawnego pensjonatu gotujemy obiad- fasolke. Zanim jednak fasolka trafi do mena�ki musimy stoczyc d�ug� walke z opakowaniem- skrzyzowaniem puszki i sloika.. Nasz chinski n�z i aluminiowy niezbednik nadaja si� jedynie do otwierania batonik�w.. Do walki z puszk� u�ywamy gwo�dzia z ogrodzenia i r�nych gabaryt�w kamieni.

Idziemy w stron� polecanej przez Jur� wioski Obryw. Cale wybrzeze, ci�gn�ce si� przez kilka kilometrow , jest obstawione pensjonatami. Op�otowane, zamkniete. Nie sposob wejsc na pla�� czy chociaz zobaczyc morze.. Praktycznie wszystkie pensjonaty opuszczone. Stan r�ny, w niekt�rych s� jeszcze meble , sprz�ty, szyby w oknach..W innych wali si� ju� dach, wn�trze wypatroszone. Jedyne co jest nowe, �wiecace i tegoroczne to k��dki na bramach. Kazdego pensjonatu pilnuje stra�nik i psy. Wyglada na to, ze p� wsi pilnuje, �eby drugie p� nie moglo tam wej�c.. Mamy poczucie totalnej nierealnosci i bezsensu- nie mo�na przebywac na pla�y bo nale�y do pensjonatu, nie mo�na zamieszkac w pensjonacie i korzystac z pla�y bo pensjonat ju� nie istnieje..

Za tabliczka oznaczaj�ca koniec Siedowa konczy si� zwarty mur pensjonat�w i zaczyna normalna wies. Mo�na podejsc do morza. Na pla�y rakuszecznik, a kawa�ek dalej radar i wie�yczka straznicza.

Za radarem zaczyna si� gliniasty klif ci�gnacy si� az na rosyjska stron�. Schodzimy na d� stromym zboczem, kt�re kto� m�drze zabezpieczy� lin�.

Na dole gliniaste ska�ki, pofa�dowany brzeg, jakie� mini jaskinie.

Wracamy, bo slonce si� ju� chyli ku zachodowi a przed nami jeszcze kilka kilometrow drogi. W zapadajacych ciemnosciach kroczymy sobie szos�. Mija nas autobus, a chwile pozniej z piskiem opon hamuje przy nas �ada. Wychodzi z niej dw�ch go�ci, jeden w moro, drugi w cywilu. Pokazuja jakie� pe�ne piecz�tek legitymacje i chca zobaczyc nasze dokumenty. Rutynowe pytania, skad, dokad, gdzie tu mieszkamy i co robimy po zmroku pod rosyjsk� granic�. Wertuj� dlugo nasze paszporty wpatruj�c si� wyba�uszonymi oczami g��wnie w piecz�tki. Jeden z nich robi wrazenie jakby po raz pierwszy w zyciu widzia� inna czcionke, ni� ta ,do kt�rej przywyk� na codzien. Dziwia si� , ze tak cz�sto bywamy na Ukrainie. Pytaja gdzie byli�my w tym roku na poprzednich wyjazdach. Ju� mam na koncu j�zyka, ze w maju �azilismy przy bia�oruskiej granicy a we wrzesniu przy rumunskiej, ale mogloby to dziwnie zabrzmiec

A koledzy mog� nie mie� poczucia humoru

Po dluzszej chwili oddaja paszporty i odjezdzaja. Nie mija jednak 5 minut jak znow nas doganiaja i proponuja podwiezienie do wsi. Mamy nieodparte wrazenie, ze nie kieruje nimi bezinteresowna chec pomocy strudzonym w�drowcom, a raczej potrzeba sprawdzenia czy my naprawd� spimy w Siedowie pod wskazanym adresem. Wbrew prosbom nie chca nas wysadzic w centrum wsi. Podwo�� nas pod sama brame, odprowadzaja wzrokiem gdy wchodzimy do ogrodu. Nie odjezdzaja od razu, czekaja czy wejdziemy do domu.

Rano wyjezdzamy z Siedowa. Mijamy „bezimienne” zapad�e wioski,

rozlewska nad szarym morzem, bezkresne pola poro�niete jaka� bordow� roslin�. Po drodze przydrozne male cmentarzyki. Kazda mogi�a otoczona zelaznym p�otem.. C�..potrzeba prywatnosci i grodzenia siega nawet poza gr�b...
Autobus jakos wyj�tkowo ma�o trz�sie. -pewnie, zeby uspic nasz� czujnosc. Przed samym Mariupolem wpada w jakas wielka rozpadline, wyrzuca nas pod sufit, po czym spadamy na twarde siedzenia. Ojej, az mi cos chrupne�o w krzy�u..

Dzi� idziemy w Mariupolu w strone portu.

Betonowe mola s� przewaznie ogrodzone, ale nikt si� tym nie przejmuje. Miejscowi szybko nam wyjasniaja jak najsprawniej ominac zasieki.

Du�o ludzi �owi tu bez w�dki na sama �y�ke. Zwykle spotykalam w�dkarzy, dla kt�rych �owienie by�o form� hobby, spedzania wolnego czasu. Tu, w Mariupolu, mam wrazenie , ze dla sporej ilosci rybak�w, g��wnie kobiet, �owienie jest desperacka pr�ba poszukiwania jedzenia. Nie ma tu krzese�ka, piwka pod reka, torby z wa��wa i czapeczki moro. Jest tylko smutny wzrok wbity w �y�ke, tonaca gdzies w ciemnych odmetach brudnego morza.

A w tle zarys kombinatu zamyka horyzont. Niebo nad Azowstal� chyba nigdy nie jest pogodne.. Chyba zawsze wisi tam mg�a, zbieraja si� chmury- bia�e, k��biaste, znikajace szybko i rude- pe�zajace nisko przy ziemi, rozchodz�ce si� powolnymi smugami na ca�a okolice.

Mam wrazenie , ze w Mariupolu wszyscy chrz�kaj�, a przynajmniej , ze robia to czesciej ni� gdzie indziej. Ja jakos nie chrz�kam

Momentami tylko zapach i charakterystyczne rozszczepianie si� slonca w powietrzu przypomina mi bardzo dawne czasy.. Jak dzi� widze letni, bezwietrzny, upalny dzien, 40 stopni i duchota namacalna. Ma�a buba wraca z babci� z przedszkola. Powietrze dziwnie drga, a odlegle przedmioty i kontury za�amuj� si�. Linie nie s� proste, faluja tak jak obraz widziany nad ogniem. Babcia ciagnie mnie do domu, powo�ujac si� na spuszczony w�a�nie z huty Bobrek rdzawy dym. Mnie ten zapach nie przeszkadza, nawet na swoj sposob go lubie.. Ku rozpaczy babci biegam po niekoszonych dawno osiedlowych trawnikach i zbieram dorodna koniczyne. W ko�cu dostaje w kuper i w�druje za �apke do domu. Ale mam ze soba m�j koniczynowy bukiecik, kt�ry wci�� utrzymuje zapach. Ten zapach. Ten sam. Ten z molo w Mariupolu. Nie czu�am go nigdzie ju� ponad 20 lat...

Dalej tuptamy sobie w stron� portu. Na teren nie udaje nam si� wejsc ale i z zewnatrz mo�na si� nacieszyc widokiem dzwig�w i maszyn. Kilkakrotnie wzrok krzyzuje si� ze zdziwionym wzrokiem umundurowanych straznikow. Ale tym razem si� nie boje, ze mi kt�rys zabierze aparat! Mam zapasowy i dodatkowo zmieniam codziennie karte

Spotykamy dzi� w Mariupolu pierwszego turyste. Ma plecaczek, kurtke moro i wielki aparat. Robi z zapa�em zdjecia opuszczonego dzwigu i kombinatu. Mam nadzieje, ze mo�e uda si� nawi�zac kontakt wzrokowy i cos zagadac, ale kole� jest tak wpatrzony w ekranik swojego aparatu, ze nawet nas nie zauwaza.

Wieczorem babka z hotelu w��cza nam ciepla wode wi�c decydujemy si� umyc �ebki. Wytrz�samy z nich py�y Azowstali, rakuszecznik nadazowskich pla� (fiko�ki!), wilgotny tynk opuszczonych wie�owc�w, r�nobarwne b�oto oraz wszelakie inne potencjalne �yj�tka z koc�w, materacy i poduszek, z kt�rymi mielismy szanse si� zaprzyja�ni� w ci�gu minionego tygodnia

Poza tym jaki� z�y los spotka� nasze lewe buty- m�j i toperza. Rozumiem , ze na wyprawie dominuje zapach nie�wie�ego buta- to si� zdarza i jest normalne. Ale nasze nabra�y silnego aromatu wilgotnej piwnicy opuszczonego domu gdzie od lat w szafie le�� jej w�asciciele..

No mo�e troche przesadzilam- zwykla zat�ch�a piwnica!

Wplywa to r�wnie� mocno na stan skarpetek, kt�re decydujemy si� wyprac- choc nie bardzo mamy je gdzie wysuszyc.. Trudno, b�d� dyndac na plecaku w elektriczce

A jutro do Doniecka!

CDN

W naszej knajpce za�apujemy si� na piekne spiewy. Zaczynaja si� przy jednym stoliku, potem do��czaja si� kolejne. I bynajmniej nie s� to jakie� pijackie wrzaski- cz�� ekipy nawet robi wrazenie jakby spiewala gdzies razem zawodowo.

Dorzucilam krotki filmik ze spiewami z owej knajpki. Troche charczy - taki dyktafon na kom�rce

http://www.youtube.com/watch?v=TcwbeRk50LU

Siedzielismy w tej knajpie dobrych pare godzin

Donbas 2011 cz�� 1- Azowskie Wybrze�e

Zofia Dzieniszewska - zapiski

Menu